Сенатнинг Мудофаа ва хавфсизлик масалалари қўмитаси мажлисида бир қатор қонун ва парламент назорати доирасида олиб борилган ишлар натижаси кўриб чиқилди.

Жумладан, “Давлат божхона хизмати тўғрисида”ги қонуннинг божхонага оид ҳуқуқбузарликларнинг бевосита предмети бўлган товарлар ва бошқа қимматликларни ушлаб туришга оид қисмининг Тошкент вилояти ва Тошкент шаҳар божхона бошқармалари тасарруфидаги чегара ва ташқи иқтисодий фаолият божхона постларида ижро этилиши ҳолатини ўрганиш натижалари муҳокама қилинди. 

Қайд этилганидек, фуқароларга қулайлик яратиш мақсадида Божхона қўмитаси томонидан “Божхона расмийлаштируви маркази” ташкил этилиб, “Масофавий электрон декларациялаш” пости, “Таргетлаш”, “Маълумотларни қайта ишлаш” ва Call- марказлари замонавий стандартларга мувофиқ жиҳозланган. 

Бошқармалар ҳамда “Тошкент-АЭРО” ихтисослаштирилган божхона комплекси томонидан 2023 йил ҳамда жорий йилнинг биринчи чорагида ҳуқуқбузарлик ҳолатлари бўйича аниқланган 850 ҳолатда қарийб 65 миллиард сўмлик товар-моддий бойликлар суд ва тергов органлари қарорлари асосида эгаларига қайтарилган. 

Божхона органлари томонидан товар-моддий бойликларнинг Ўзбекистон Республикасига ноқонуний кириб келиши ҳамда айланувининг олдини олиш бўйича тизимли ишлар амалга оширилган. 

Жумладан, бошқармалар ҳамда “Тошкент-АЭРО” ихтисослаштирилган божхона комплекси томонидан 2023 йил ҳамда жорий йилнинг биринчи чорагида 14 минг 146 ҳолатда 216,8 миллиард сўмлик товарларнинг ноқонуний айланувига чек қўйилган. 

Шу билан бирга, соҳада айрим муаммо ва камчиликлар мавжудлиги айтиб ўтилди. Хусусан, айни вақтда божхона тўловларини ундириш учун ҳар бир божхона органининг алоҳида ҳисоб рақамлари мавжуд. Мазкур ҳолат мамлакатимизнинг бир қатор ҳудудларида фаолият олиб бораётган тадбиркорлик субъектлари учун ноқулайлик ва қийинчиликлар туғдирмоқда. Яъни, улар божхона бошқармаларига тўловларни ўтказишда оворагарчиликка дуч келмоқда. 

Зеро, Божхона кодексининг 355-моддасида ортиқча тўланган ёки ундирилган божхона тўловларининг суммаларини қайтариш тўғрисидаги ариза шахсий ғазна ҳисобварағига ортиқча тўланган ёки ундирилган божхона тўловлари киритилган божхона органига топширилиши белгиланган. 

Ваҳоланки, божхона тўловлари маҳаллий бюджетга эмас, республика бюджетига тушадиган тушум ҳисобланади. 

Яна бир муаммо. Амалдаги норматив ҳужжатларда жисмоний шахслар томонидан ўз эҳтиёжлари учун мўлжалланган биологик фаол қўшимчаларни тегишли рухсатномаларсиз олиб кириш тартиби ва меъёрлари белгиланмаган. Амалиётда бу ҳолатлар турли тушунмовчиликларни юзага келтирмоқда, фуқароларнинг ҳақли эътирозларига сабаб бўлмоқда. 

Бундан ташқари, божхона органлари томонидан олиб қўйилган ва экспертиза хулосасига кўра, бевосита фойдаланиш учун яроқли деб топилган дори воситаларини ва тиббиёт буюмларини тасарруф этиш билан боғлиқ ҳуқуқий асослар мавжуд эмас. 

Суд ва тегишли органлар қарори билан эгаларига қайтарилган товарларни сақлаш, экспертиза ва баҳолашни ўтказиш, транспорт харажатларини қоплаш жараёни ҳам тартибга солинмаган. 

Божхона органларининг ахборот тизимлари орқали қайд этилган маъмурий ҳуқуқбузарликларни кўриб чиқишнинг соддалаштирилган электрон тартиби жорий этилган. Бироқ, ахборот тизимининг самарали ва узлуксиз ишлашини таъминлаш учун қўшимча молиявий маблағлар ажратилмаяпти. 

Мамлакатга вақтинча олиб кирилган транспорт воситалари устидан божхона назоратини таъминлашда самарали механизмлар яратилмаган. 

Халқаро курьерлик жўнатмаларини етказиб бериш фаолияти билан шуғулланувчи юридик шахсларга қўйиладиган талаблар ҳамда халқаро курьерлик жўнатмаси тушунчалари норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар билан тартибга солинмаган. 

Курьерлик жўнатмаларини республика ҳудудига олиб кириш чоғида жўнатмаларни бевосита қабул қилувчи шахсга тегишли маълумотлар курьерлик ташкилотларига тақдим этилиши оқибатида кейинчалик мазкур маълумотлардан курьерлик ташкилотлари томонидан фуқароларнинг рухсатисиз фойдаланиш ҳолатлари кузатилмоқда. 

Хусусан, курьерлар томонидан 2022–2023 йиллар давомида 200 нафардан ортиқ фуқаронинг шахсга доир (паспорт) маълумотларидан ноқонуний фойдаланилган. 

Юқоридагилардан келиб чиқиб, Мудофаа ва хавфсизлик масалалари қўмитасининг ушбу камчиликларни бартараф этишга қаратилган аниқ таклифлари акс этган қарори қабул қилинди.