• 11430.07
  • 12299.90
  • 147.90
weather Тошкент: +9°C
Detail image

Космик асрнинг дастлабки кунларида Аполлон астронавтлари истиқболли режада қатнашдилар: реголит деб номланувчи Ой юзаси материалининг намуналарини Ерга олиб келиниб ҳали тасаввур қилинмаган келажакдаги тадқиқотлар учун энг замонавий асбоб-ускуналар билан ўрганилган эди. Эллик йил ўтгач, Артемида даврининг тонгида ва кейинги космонавт Ойга қайтиб келганида, бу намуналардан учтаси ўсимликларни муваффақиятли етиштириш учун ишлатилган. Тадқиқотчилар биринчи марта озиқ моддалари кам бўлган ой реголитида бардошли ва яхши ўрганилган Арабидопсис тҳалиана ўстирдилар.

«Ушбу тадқиқот NASA'нинг узоқ муддатли инсоният тадқиқотлари мақсадлари учун жуда муҳим, чунки биз Ой ва Марсда топилган ресурслардан чуқур коинотда яшовчи ва фаолият юритадиган бўлажак астронавтлар учун озиқ-овқат манбаларини ишлаб чиқиш учун фойдаланишимиз керак», деди NASA маъмури Билль Нелсон. «Ушбу ўсимликларнинг ўсиши бўйича фундаментал тадқиқот, шунингдек, NASA қишлоқ хўжалиги инновацияларини очиш учун қандай ишлаётганига асосий мисол бўлиб, бу бизга ўсимликлар Ердаги озиқ-овқат танқис ҳудудларидаги стрессли шароитларни қандай енгишини тушунишга ёрдам беради.»

Флорида университети олимлари коинотни тадқиқ қилиш ва инсониятга фойда келтириши мумкин бўлган ўнлаб йиллар давомида кашфиёт қилишди. «Мана, биз 50 йил ўтиб, Аполлон лабораторияларида бошланган тажрибаларни якунлаймиз», деди Роберт Ферл, Флорида университетининг боғдорчилик фанлари бўлими профессори «Биз биринчи навбатда ўсимликлар реголитда ўсиши мумкинми деган саволни бердик. Иккинчидан, бир кун одамларга Ойда узоқ вақт қолишларига қандай ёрдам бериши мумкин?

Биринчи саволга «ҳа» деб жавоб бериш мумкин. Ўсимликлар ой реголитида ўсиши мумкин. Улар ер тупроғида ўстирилган ўсимликлар ёки ҳатто вулқон кулидан тайёрланган ой симуляторида ўстирилган назорат гуруҳидаги ўсимликлар каби мустаҳкам эмас эди, лекин улар ҳақиқатан ҳам ўсган. Ва ўсимликларнинг ой намуналарида қандай жавоб берганини ўрганиб, жамоа иккинчи саволга ҳам жавоб беришга умид қилмоқда, бу эса бўлажак астронавтларга бир кун келиб Ойда кўпроқ озуқа моддаларига бой ўсимликлар ўстириш учун йўл очиб беради.

Arabidopsis thaliana'ни етиштириш учун жамоа Appolon 11, 12 ва 17 миссияларида тўпланган намуналардан фойдаланган, ҳар бир ўсимлик учун фақат бир грамм реголит ажратилган. Жамоа намуналарга сув ва кейин уруғ қўшди. Кейин улар товоқларни тоза хонада террариум қутиларига қўйишди. Ҳар куни озуқавий эритма қўшилади.

«Икки кундан кейин улар униб чиқа бошладилар!» - деди Анна-Лиза Пол, Флорида университетида боғдорчилик фанлари профессори. «Ҳаммаси ўсиб чиқди. Биз қанчалик ҳайратда қолганимизни айта олмайман! дейди профессор.

20 кундан сўнг, ўсимликлар гуллашдан олдин, жамоа ўсимликларни йиғиб олди, уларни майдалади ва RNK'ни ўрганди. Биологик тизимда генлар бир неча босқичда декодланади. Биринчидан, генлар ёки DNK RNK'га кўчирилади. Кейин РНК оқсил кетма-кетлигига айлантирилади. Бу оқсиллар тирик организмдаги кўплаб биологик жараёнларни амалга ошириш учун жавобгардир.

Arabidopsis thaliana'нинг бошқа оғир муҳитларда, масалан, тупроқда жуда кўп туз ёки оғир металлар бўлганида ўсишга қандай муносабатда бўлганини кўрсатди.

Бундан ташқари, ҳар бири Ойнинг турли жойларидан олинган намунага қараб, ўсимликлар юқоридаги жараёнга бошқача муносабатда бўлишди. Appolon 11 намуналарида ўстирилган ўсимликлар бошқа иккита тўплам каби мустаҳкам эмас эди. Шунга қарамай, ўсимликлар ўсди.

Ушбу тадқиқот нафақат Ойдаги яшаш жойларида ўсадиган ўсимликлар учун, балки кенг кўламли қўшимча саволлар учун эшикларни очади. 

Ўхшаш янгиликлар