• 11430.07
  • 12299.90
  • 147.90
weather Тошкент: +10°C
Detail image

Ўзбекистон, Тошкент – Batafsil.uz. Бугунги кунда кўплаб мутахассисларнинг таъкидлашича, ўтган 2022 йил халқаро муносабатлар учун қийин бўлган. Дунё глобаллашувни йўқ қилиш ва бир нечта таъсир минтақаларини қуришга ўтиш босқичига фаол кира бошлади. Ушбу жараённинг биринчи қурбони логистика бўлиб, занжирларнинг қулаши нархларнинг кўтарилишини келтириб чиқарди. Ўнлаб йиллар давомида қурилган алоқалар бузилди, сиёсат иқтисодиётдан устун кела бошлади ва санкциялар босими соғлом фикрлашнинг ўрнига чиқиб олди.

Бундай вазиятда Евроосиё маконига айниқса мураккаб бўлди, чунки МДҲ мамлакатлари иқтисодиёти бир-бирига жуда боғлиқ. Россиянинг Ўзбекистондаги элчиси Олег Мальгинов ва Россиянинг Ўзбекистондаги савдо вакили Константин Злигостев Украинадаги можаро ва ғарбнинг санкциялари Ўзбекистон ва Россия ҳамкорлигига қандай таъсир қилгани, нега "Агроэкспресс" лойиҳаси шу пайтгача фаол ишламаётгани ва нима учун атом станцияси қурилиши бошланмаганлиги, нега Россиянинг баъзи мактабларида ўзбек тили ўрганилиши ва Россия Федерациясининг Ўзбекистон минтақаларида янги дипломатик ваколатхоналари қачон очилиши ҳақида сўзлаб беришди.

Россияга қарши санкцияларнинг таъсири

“Ушбу можаро ўн йилдан кўпроқ давом этмоқда. 2022 йилда Россия Федерациясининг хавфсизлигига таҳдид солинганида, мамлакат раҳбариятининг Украинада чекланган ҳарбий операцияни бошлашдан ўзга чораси қолмади. Бу жуда қийин қарор эди ва Владимир Путин бу ҳақда бир неча бор гапирди. Кутилганидек, бу қарор ғарб мамлакатларининг норозилигига сабаб бўлди. Натижада санкция босими юзага келди”, - деди Мальгинов Украинадаги можаро хусусида.

Унинг сўзларига кўра, санкциялар бошқа мамлакатлар билан муносабатларга таъсир қилмай қўймади. Аввало, бу пул-молия соҳасига таъсир кўрсатди.

“Бир томондан, валюта ва молия тизимидаги монопол мавқеидан фойдаланган ҳолда, Ғарб албатта, маълум даражада зарар етказди. Бошқа томондан, бир қатор Ғарб компанияларининг Россия бозоридан чиқиб кетиши Россия билан ҳамкорлик қилишга тайёр ва бундай қўрқмайдиганлар учун жуда катта имкониятларни очди. Бундай мамлакатлар бор ва уларнинг сони тобора кўпайиб бормоқда. Моноғарб йўналишидан бурилиш, айниқса иқтисодиётда, биз учун ҳақиқатга айланди. Бу вақт ва куч, логистикани қайта қуриш ва устуворликларни талаб қилади, аммо бу жараён бошланди ва янги имкониятларни юзага келтирмоқда ", – деди элчи.

“Ҳа, логистика муаммоларини енгиб ўтишимиз керак, аммо бу бизга янги маршрутлар, йўллар, қувурлар беради. Инқироз - бу хитойча сўз, у таҳдид ва имкониятни англатади. Имкониятлар мавжуд ва биз уларни амалга оширишга ҳаракат қиламиз. Ўзбекистонликларни ҳозирги шароитда ўзаро муносабатларимизни қандай давом эттиришимиз ва ривожлантиришимиз мумкинлиги ҳақида ўйлашга таклиф қиламиз. Шуни эслатиб ўтмоқчиманки, Владимир Путин ҳам, бош вазир Михаил Мишустин ҳам бир неча бор Ўзбекистон ҳукумати ва бизнеси иккинчи даражали санкцияларга дучор бўлишини истамасликларини таъкидлашган. Бироқ, бу содир бўлмаслиги учун оқилона нарсалар мавжуд. Ўзбекистон ривожланиш бўйича устувор давлатларидан биридир. Бу ерда жуда кўп ва турли хил имкониятлар мавжуд”, - деди Олег Мальгинов.

Халқаро ҳисоб-китоблар

Шунингдек, дипломатик ваколатхона раҳбари SWIFT тизимидан фойдаланишда муайян қийинчиликларни келтириб чиқарадиган ҳолатларга ҳам тўхталиб ўтди. Унинг сўзларига кўра, ушбу муаммолар муҳокама қилинмоқда, баъзи мамлакатларда улар аллақачон ўз ечимини топган.

“Ушбу масалани ҳал қилишнинг бир неча йўли мавжуд, улар бизнинг раҳбарларимиз, тегишли иқтисодий тузилмалар ўртасида муҳокама қилинмоқда. Россияда SWIFT тизимига ўхшаш банк тўловларини амалга ошириш тизими мавжуд. Унинг Россия Федерациясидан ташқарида ишлатилиши аста-секин ўсиб бормоқда. Ўзбекистондаги баъзи банкларда ҳам ушбу тизимдан фойдаланиш ҳақида таклиф мавжуд. Бундан ташқари, барча банклар ҳам санкцияларга дуч келмаган. Меъёрда ишлайдиганлари ҳам йўқ эмас. Ким ишлашни хоҳласа, у илож топади. Ушбу масалаларни ҳозирги шароитда ҳал қилиш мумкин”, - дея таъкидлади дипломат.

Ўзбекистон томонидан Россия бизнеси ва сармоядорлари нисбатан бюрократик муаммолар ҳақида сўралганда, Россия элчиси бугунги кунда мамлакатлар бундай муаммоларни ҳал қилиш учун қулай механизм яратганини айтди.

"Илгари Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги деб номланган идорада вазир ўринбосари даражасида фақат Россия Федерацияси билан ҳамкорлик масалалари билан шуғулланадиган махсус бўлим мавжуд. Унинг вазифаларидан бири - бу мутлақо табиий ҳодиса бўлган бюрократик тўсиқларни енгишдир. Мен уларга жуда миннатдорман, чунки ҳақиқатан ҳам бу масалаларни ҳал қилишмоқда: агар керак бўлса, улар мамлакатнинг юқори раҳбариятига хабар беришади, қаердадир ҳокимлар даражасида ҳал қилишади”, - дея маълум қилди Россия дипломатик ваколатхона раҳбари. 

Савдо- иқтисодий ҳамкорлик

Элчининг таъкидлашича , икки томонлама алоқалар бутун тизимининг энг муҳим асосларидан бири - бу мамлакатларнинг савдо – инвестиция ҳамкорлигидир. 2022 йил январь-ноябрь ойларида Россия Ўзбекистоннинг асосий ташқи савдо шериги мақомини қайтариб олган. Ўтган йилнинг 11 ойида ўзаро товар айирбошлаш ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 26,5 фоиздан ошиб, 8,3 миллиард долларни ташкил этган. Шу билан бирга, Россия экспорти улуши 5,5 миллиард долларни, Россияга импорт ҳажми эса 2,8 миллиард долларни ташкил қилган.

Анъанага кўра, Россиядан Ўзбекистонга етказиб бериладиган товарларнинг асосий гуруҳи металлар ва улардан тайёрланган маҳсулотлар, ёғоч, озиқ-овқат маҳсулотлари ва қишлоқ хўжалиги хом-ашёси, кимё саноати маҳсулотлари, каучук, минерал маҳсулотлардан иборат. Шу билан бирга, Россия тўқимачилик, озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари, металлар ва улардан тайёрланган маҳсулотлар, машиналар, ускуналар ва транспорт воситаларини импорт қилади.

“Россия Ўзбекистон иқтисодиётига энг йирик инвестор бўлиб қолмоқда. Ўзбекистон томонининг маълумотларига кўра, бугунги кунда Россиянинг умумий инвестициялари ҳажми 13 миллиард долларни ёки умумий инвестицияларнинг 21 фоизини ташкил қилади. Республикада қарийб 3 мингта Россия ва қўшма корхона фаолият кўрсатмоқда, Россияда эса Ўзбекистон резидентлари иштирокидаги 600 дан ортиқ компания рўйхатдан ўтган. Машинасозлик, металлургияга катта инвестициялар йўналтирилмоқда, автомобилсозлик ва авиация, фармацевтика соҳасида истиқболли қўшма лойиҳалар мавжуд”, - деди РФ элчиси.

Ҳозирги шароитда энергетика муҳим аҳамиятга эга. ""ЛУКОЙЛ", "Газпром", "Татнефть", "Зарубежнефть", "Силовые машины", "РусГидро" каби Россия компаниялари Ўзбекистонда кўп йиллар давомида муваффақиятли фаолият юритиб келмоқда. Россиянинг ушбу соҳадаги инвестицияларининг умумий ҳажми 12 миллиард долларни ташкил этади.

“Мамлакатларимизнинг иқтисодий алоқаларини янада жадаллаштириш нуқтаи назаридан Ўзбекистон томонининг Евроосиё иқтисодий Иттифоқи ишида кузатувчи сифатидаги фаоллигини, унинг Евроосиё иқтисодий комиссияси билан ўзаро ҳамкорлиги, Евроосиё тараққиёт банкига қўшилиш тўғрисидаги қарори мантиқан тўғри бўларди. Ўзбекистон томонидан миллий қонунчиликни иттифоқ стандартлари ва меъёрлари билан уйғунлаштириш бўйича олиб борилаётган ишлар муҳим деб ҳисоблаймиз “, -дея таъкидлади элчи.

Унинг сўзларига кўра, бугунги кунда Ўзбекистон маҳсулотларини экспорт қилишнинг асосий йўналиши бўлиб қолмоқда ва Ўзбекистоннинг унга тўлиқ аъзолиги тариф, тарифсиз, божхона ва бошқа тўсиқларни олиб ташлашга имкон беради. Шунингдек, бизнесга қўшимча имкониятлар, янги бозорлар ва адолатли рақобат учун шароитлар пайдо бўлади

Атом уфқлари

Мальгиновнинг фикрича, атом энергетикасидаги ўзаро ҳамкорлик ва Ўзбекистонда ВВЭР-1200 реакторли икки блокли Россия дизайнидаги АЭСни қуриш икки томонлама ҳамкорликнинг асосий йўналиши бўлиши мумкин.

“Ўтган йили Ўзбекистонда кузатилган энергия таъминоти билан боғлиқ муаммолар мамлакатларимиз раҳбарларининг 2018 йилда Тошкентда қабул қилган қарори қанчалик тўғри эканини яна бир бор намойиш этди. Бугунги кунда "Росатом" Давлат корпорацияси ва "Ўзатом" агентлиги атом электр станциясини қуриш бўйича бош шартнома лойиҳаси устида ишламоқда – бу катта ва кўп қиррали иш. Майдончада муҳандислик тадқиқотлари якунланди, лойиҳанинг оптимал техник конфигурацияси аниқланди. Шуни таъкидлайманки, қуриладиган атом электр станцияси ҳар йили тахминан 3 миллиард кубометр газни тежашга имкон беради", – дея маълум қилди элчи.

Бундан ташқари, унинг қўшимча қилишича, Ўзбекистонда станцияни қуриш ва ишлатиш жараёнида 8 мингдан ортиқ янги иш ўрни яратилади. “Росатом” лойиҳага маҳаллий қурилиш компаниялари, материаллар ва ускуналар етказиб берувчиларни кенг жалб қилишни режалаштирмоқда. Маҳаллийлаштириш дастури маҳаллий компанияларнинг катта даромад олишлари ва республика бюджетига солиқ тушумларининг кўпайишини таъминлайди.

Қишлоқ хўжалиги соҳасидаги ўзаро ҳамкорлик

Россиянинг Ўзбекистондаги савдо вакили Константин Злигостев 2022 йил ноябрь ойидан бери фаолият юритиб келаётган "Агроэспресс" лойиҳасининг ривожланиши ҳақида гапирди.

"Албатта, ҳамма нарса биз хоҳлаган даражада силлиқ эмас. Бироқ, ушбу лойиҳани амалга ошириш учун масъул бўлган Ўзбекистон ва Россия Федерациясининг идоралари 2022 йил октябрь ойи охирида йиғилиш ўтказдилар, бу борадаги ишлар фаоллашди, алоҳида ишчи гуруҳ тузилди, у айни пайтда асосий масалани ҳал қилмоқда, яъни ушбу поездларни қандай қилиб иқтисодий жиҳатдан самарали қилиш керак, деган саволга жавоб изланмоқда ",- деди савдо вакили.

Унинг айтишича, буни фақат 40 футлик контейнерлардан иборат 40 вагонли поезд ишга тушириш орқали амалга ошириш мумкин. Бундан ташқари, йўлга кетадиган вақтни 12-14 кундан 5-7 кунгача қисқартириш керак.

"Бу қисқа муддатли истиқболдаги вазифалар. Маҳсулотлар номенклатураси маълум: Ўзбекистондан тез бузиладиган маҳсулотлар, Россиядан гўшт ва сут маҳсулотлари, шунингдек ёғлар, бу ерда талаб қилинадиган барча нарсалар олиб келинади. Таъминот географиясига келсак, шуни айтишим керакки, ҳозирда Самара катта қизиқиш билдирмоқда. Ҳозирча шарқий йўналишда етказиб беришни кенгайтириш ҳақида гапирмаймиз, бугун амалдаги муаммоларни ҳал қилиш вазифаси турибди”, - деди Злигостев.

Мальгиновнинг сўзларига кўра, Россия томони қишлоқ хўжалиги соҳасида ҳамкорлик қилиш учун катта имкониятларни кўрмоқда. 2022 йилда мамлакатлар ушбу соҳадаги товар айланмасини деярли икки бараварга – 1,5 миллиард долларгача оширишга муваффақ бўлишган. Шу билан бирга, Россия республикага кунгабоқар ёғи, буғдой ва қандолат маҳсулотларини етказиб беришни оширишга тайёр.

Автомобиль саноати

Россиянинг Ўзбекистондаги савдо вакили автосаноат соҳасидаги ҳамкорликни ривожлантириш режалари ҳақида ҳам маълумот берди.

"2021 йил сентябрь ойида Жиззахда йиғиш майдончаси ишга туширилди, унда Roodell компанияси билан биргаликда бир нечта моделлар ишлаб чиқарилмоқда. 2023 йил феврал ойигача АвтоВАЗ ва Горкий автомобил заводларининг чекланган миқдордаги моделларини соддалаштирилган техник регламент бўйича олиб киришга рухсат бериш тўғрисидаги Россия томонининг сўрови Ўзбекистон ҳукумати томонидан кўриб чиқилмоқда. Шу билан бирга, компаниялар ўзларининг катта режаларидан воз кечмайдилар. Аммо маҳаллий автосаноатдаги вазиятни биласиз, масалан, General Motors билан бошқа маркаларнинг 10 мингдан ортиқ моделларини ишлаб чиқармаслик бўйича келишув мавжуд”, - деди Константин Злигостев.

Минтақалараро ҳамкорлик

Минтақалараро ҳамкорлик ҳақида гапирганда, Россия элчиси Олег Мальгинов бугунги кунда Россия ва Ўзбекистон ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг етакчиси бўлган Татаристонни таъкидлаб ўтди.

"Республика президенти Рустам Минниханов Ўзбекистонда тез-тез меҳмон бўлиб туради. Бу нафақат ваъда берадиган, балки ҳақиқатан ҳам тез ва самарали ишлайдиган одам. Унинг сўнгги ташрифи доирасида у бош вазирларнинг йиғилишида, шунингдек, бизнес-форумда иштирок этди, натижада жуда катта воқеа юз берди – заводни сотиб олиш тўғрисида битим имзоланди. Бу саноат кооперацияси, инвестициялар МДҲ мамлакатларининг улкан бозори учун ишлайдиган Ўзбекистонга йўналтирилади”, - деди Мальгинов.

Шунингдек, элчининг таъкидлашича, Татаристоннинг асосий лойиҳаси Чирчиқдаги кластер ҳисобланади, у ерга турли мамлакатлар ва минтақалардан норезидентлар кириб боришмоқда. Бундан ташқари, таълим соҳасидаги ҳамкорлик доирасида Жиззахда Қозон университетининг филиали очилди.

“Татаристонда олий таълим ва инновацион технологияларга тегишли ҳар қандай соҳа - бу Россия бозорининг локомотивлари. Ҳеч кимга сир эмаски, бугунги кунда мамлакат раҳбарияти айнан Татаристонга жуда кўп нарсаларни етказмоқда. Сабаби - уларнинг барчаси ички двигателга айланади: машинасозлик, самолётсозлик ва бошқа йўналишлар кескин илгарилаб кетиши аниқ. Умид қиламизки, Ўзбекистонда КАМАЗ ҳам кенгаяди ва яхши татар бензинига эга ёқилғи қуйиш шохобчалари сони кўпаяди. Буларнинг барчаси албатта бўлади”, - дея таъкидлади дипломат.

Россиянинг Ўзбекистондаги дипломатик ваколатхонаси

Шунингдек, элчи Россиянинг Ўзбекистондаги дипломатик ваколатхонасини кенгайтириш ҳақидаги саволга жавоб берди.

"Самарқандда бош консулхонани очиш масаласи айни пайтда амалий текисликка чиқмоқда. Ушбу шаҳарда дипломатик ваколатхонани жойлаштириш учун мос бино мавжуд. Эҳтимол, келгуси йил биз мунозара нуқтасидан тўғридан-тўғри амалга оширишга ўтамиз. Бошқа масалаларга келсак, ҳамма нарса аста-секин бўлади. Масалан, амалда маълум шаҳарларда консуллик пунктларини очиш каби имкониятлар мавжуд. Биз турли хил вариантларни кўриб чиқамиз", –деди у.

Унинг сўзларига кўра, Россия томони Ўзбекистон каби аҳолиси кўп бўлган мамлакат учун битта элчихона етарли эмаслигини тушуниб турибди.

"Баъзида Фарғона водийсида, Қорақалпоғистонда ва жанубда бўлишга вақтимиз етишмайди. Бу ерда кўплаб юртдошларимиз, шунингдек, эътиборга молик қўшма лойиҳалар мавжуд", - дея қўшимча қилди дипломатик ваколатхона раҳбари.

Маданий кўприклар

Ўзбекистонда маданий ҳамкорлик доирасида Россия Федерацияси томонидан кўплаб тадбирлар ўтказилмоқда. Мальгинов бу йил маданий тадбирларни ўтказиш режалари ҳақида гапирди.

Масалан, 2023 йилнинг кейинги икки ойида Шаляпин ва Рахманиновнинг 150 йиллиги, Суриковнинг 175 йиллиги, Висоцкийнинг 85 йиллиги муносабати билан тадбирлар ўтказилади, кўплаб тадбирлар Толстой, Эйзенштейн, Станиславский, Гайдайга бағишланади.

Бундан ташқари, жорий йилнинг биринчи чорагида “Санкт- Петербург Опера” театрининг яна бир гастроллари бўлиб ўтади. Бу сафар премьера Самарқандда ташкил қилинади. Шунингдек, замонавий рус ёзувчилари билан учрашувлар ўтказиш режалаштирилган.

"Биз Россия ёзувчилар уюшмаси раиси Сергей Шатунов билан ўзбек аудиториясини замонавий рус адабиёти билан таништириш учун кичик ёзувчилар делегацияси билан Ўзбекистонга ташриф буюришига келишиб олдик. Тошкент, Самарқанд ва бошқа шаҳарлардаги учрашувлар 2022 йил охирига режалаштирилган эди, аммо маълум сабабларга кўра 2023 йилга қолдирилди”, -деди Мальгинов.

Бу йилга яна бир лойиҳа - Солженицин ватандошлари Уй-музейининг Москвадан келиши кўчирилди. Ўзбекистонга рус тарихи, маданияти, унутилган арбоблари ҳақида китоблар етиб келди ва улар намойиш қилинади.

"Айтиш керакки, бу ерда нафақат элчихона ишлаши керак, балки тегишли нодавлат ташкилотларининг ҳам ўз иштирокисиз ҳеч нарсани ўзгартира олмаймиз. Ахир, ташаббус тўғридан – тўғри фуқаролардан, айниқса ёшлардан келиб чиқиши керак",- деди элчи. 

Рус тили Ўзбекистонда, ўзбек тили - Россияда

Ўзбекистонда мактаб таълими доирасида "Класс" лойиҳаси амалга оширилмоқда. Бу ерда доимий равишда 150 га яқин ўқитувчи ишлайди. Мактабгача таълим муассасаларида "Малыш” лойиҳаси амалга оширилмоқда.

Ўзбекистонда рус тилини ўқитиш дастурини кенгайтириш ҳақидаги саволга жавоб берар экан, дипломатик ваколатхона раҳбари: “МДҲда 2023 йил "Рус тили йили"деб эълон қилинди. Ушбу ғояни қўллаб-қувватлаган барча давлатлардан, хусусан, Ўзбекистондан миннатдормиз. Мактаблар ва мактабгача таълим муассасаларида рус тили масаласи барча Россия делегацияларининг, шу жумладан президентнинг ташрифлари доирасида доимий равишда муҳокама қилинмоқда. Яқинда биз Россия Федерацияси таълим вазири Сергей Кравцов билан Ўзбекистонда рус тилида ўқитиш нуқтаи назаридан нима қилиш мумкинлигини муҳокама қилдик. Биз барча мактабларни торта олмаймиз”, - деди.

Шу билан бирга, унинг сўзларига кўра, Ўзбекистон раҳбарияти мактабларда рус тилини ўқитиш сифатини яхшилашдан жуда манфаатдор.

"Совет Иттифоқи қулаганидан кейинги 30 йил ичида рус таълими етарли даражада қўллаб-қувватланмади: ўқитувчилар кам эди, мактаблар маблағ олмади, Россия Федерацияси кетиб қолди. Кўп нарса айтилган, аммо озгина ишлар қилинган. Энди биз ҳам, Ўзбекистон ҳам бу йўналишда фаоллашишимиз керак", - деди Мальгинов.

Ҳозирда Россия томони бу борада Ўзбекистон учун янги ҳамкорлик шаклларини кўриб чиқмоқда. Россиянинг айрим минтақалари Ўзбекистоннинг алоҳида вилоятлари билан ҳамкорликни йўлга қўйиши ва рус тилида сўзлашадиган мактабларни қўллаб-қувватлаши, уларни ўқитувчилар, дарсликлар, замонавий жиҳозлар билан таъминлаши керак, деган ғоя бор.

“Режалар мавжуд, аммо бу вақт талаб этади. Мен муддат ҳақида гапиришни ўз зиммамга олмайман, чунки кўплаб режалар мавжуд, аммо улар қандай амалга оширилиши кўп жиҳатдан бизга боғлиқ эмас. Сиз ўзингиз тушунасизки, таълим вазирлиги ҳар доим ҳам ҳар қандай мамлакатда молиявий ва куч тузилмаларининг диққат марказида эмас, ҳар доим ҳам барча йўналишлар бўйича малакали кадрлар етишмайди. Аммо биз уларни рағбатлантириб борамиз. Бундан ташқари, ҳозирги кунда Ўзбекистон Россия Федерациясининг ташқи сиёсати нуқтаи назаридан Марказий Осиёдаги истиқболли давлатлардан бири ҳисобланади. Шу боис, ташрифлардан ташқари, бу ерда амалий ишлар ҳам бўлади, деб умид қиламан. Бу, албатта, жуда муҳимдир”, - деди у.

Бундан ташқари, элчи Ўзбекистондан келган болалар сони кўп бўлган синфларда ўзбек тилини ўқитиш бўйича пилот лойиҳани Россияда амалга ошириш режалари билан ўртоқлашди.

"Одамлар ўз илдизларини сақлаб қолиш туйғусига эга бўлишлари жуда муҳимдир. Агар бошқа мамлакатда яшасангиз ҳам, илдизларингизни ёдда тутишингиз керак, бу одамни янада ишончли қилади. Маданий контекстдан чиқариб олинган одамлар ўзларини бироз бошқача ҳис қилишади", - деди у.

Ўзбекистон бўйлаб янгиликлар: Telegram-каналга уланинг

Ўхшаш янгиликлар