• 11430.07
  • 12299.90
  • 147.90
weather Тошкент: +9.1°C
Detail image

Марказий банк маълумотларининг ҳисоб-китоблари бўйича 2022 йил якунларига кўра  Ўзбекистон иқтисодиёти 5,2-5,8 фоизга ўсиши керак, Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази эса 5,8 фоиз рақамини келтиради. Умуман олганда, умидлар 4,7% дан 6,5% гача.

Дунё тобора глобаллашмоқда ва айнан иқтисодий ва геосиёсий нуқтаи назардан ўзаро боғланиб бормоқда. Биз Марказий Осиёда дунёнинг энг йирик ўйинчиларининг геосиёсий фаоллиги ошиб бораётганига гувоҳ бўлмоқдамиз, ташқи омилларнинг нафақат Ўзбекистон, балки бутун Марказий Осиё иқтисодиётига таъсирини баҳолашда буни эътибордан четда қолдириб бўлмайди. Жаҳон иқтисодиётига инфляция, турғунлик, дефляция билан бир қаторда иқтисодиёт билан боғлиқ бўлмаган омиллар – урушлар, табиий офатлар, эпидемиялар, қурғоқчилик, этник низолар кўпроқ таъсир кўрсатадиган даврлар бор.

Глобаллашув шароитларида Ўзбекистон иқтисодиётига нафақат иқтисодий соҳада, балки кўп қиррали таъсир этувчи барча ташқи омилларни аниқлаш, юзага келаётган муаммоларга жавоб чораларини ишлаб чиқиш ҳам муҳим аҳамиятга эга. Шу саволлар билан Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлигида узоқ вақт ишлаган халқаро муносабатлар бўйича эксперт Бадал Осиповга мурожаат қилдик.

Ўзбекистон иқтисодиётига таъсир этувчи энг муҳим учта ташқи сиёсий омилни айтсангиз.

Бадал Осипов: Бу саволга жавоб берар эканман, мен тор иқтисодий маънода эмас, балки геосиёсий қарашлар призмасидан гапирмоқчиман. Иқтисодиётга қуйидаги омиллар таъсир қилади. Биринчи омил – бу товарлар ва уларнинг нархларига бўлган жаҳон конъюнктураси. Иккинчи омил – жаҳон савдоси ва Ўзбекистоннинг жаҳон денгиз савдо йўлларидан узоқда жойлашганлиги. Иқтисодиёт билан бевосита боғлиқ бўлмаган учинчи омил эса ғайритабиий совуқ ёки ғайритабиий қурғоқчилик каби экологик муаммолардир. Афсуски, охирги пайтларда Ўзбекистонда экологик муаммолар кескинлашди. Чанг бўронлари, ғайритабиий совуқлар ва бошқа ноқулай ҳолатлар иқтисодиётга кучли таъсир кўрсатади. Беқарорлик манбаи сифатида Афғонистон билан қўшничиликни алоҳида таъкидламоқчиман, лекин бу алоҳида мавзу.

Ўзбекистон иқтисодиётига салбий таъсир этувчи ташқи омилларни камайтириш учун нима қилиш керак деб ўйлайсиз?

Бадал Осипов: Менимча, салбий таъсирларни камайтириш учун кўп векторли сиёсат керак. Ўзбекистон минтақадаги энг йирик давлат ҳисобланади. Кўп векторли сиёсат, биринчи навбатда, минтақадаги қўшнилар – Хитой, Россия, Европа Иттифоқи ва АҚШ билан яхши муносабатларни таъминлайди. Сиёсатимизнинг кўп векторлилиги салбий жараёнларнинг салбий таъсирини камайтириш имконини беради. Ўзбекистон иқтисодиётини диверсификация қилиш ва хомашёга қарамликни камайтириш, юқори қўшимча қийматга эга мураккаб саноат маҳсулотларини ишлаб чиқаришни ривожлантириш бўйича қатор чора-тадбирларни амалга ошириш зарур. Кадрлар сиёсатига жиддий ёндашиш талаб этилади. Таълим ривожи барча ташқи таҳдидларга жавобдир, бундан ташқари, Ўзбекистон иқтисодиёти ҳамон меҳнат муҳожирлари юбораётган пулга боғлиқ. Ўзбекистон яхши таълим, кадрлар тайёрлаш ва қайта тайёрлаш тизимига эга бўлса, бутун дунёни турли соҳа мутахассислари билан таъминлаб, малакасиз ишчи кучини етказиб берувчи ролидан узоқлашиши мумкин эди.

Эҳтимолий ташқи таҳдидларга жавоб сифатида минтақавий интеграция ҳақида нима дея оласиз?

Бадал Осипов: Туркистон бизнинг умумий уйимиз. Ўзбекистоннинг Марказий Осиё доирасида олиб бораётган минтақавий интеграция сиёсатини тўғри деб биламан. Кўп ишлар қилинди. Минтақавий интеграцияни мустаҳкамлаган бир қатор олий даражадаги учрашувлар ўтказилди. Буларнинг барчаси Марказий Осиёнинг барча давлатлари ўртасидаги муносабатларнинг мустаҳкамланиши самарасидир. Марказий Осиё мамлакатлари ўртасида ўз тармоқлари ва иқтисодиётлари доирасида ҳамкорлик қилиш зарурати бор – бу ҳам ташқи омиллар таъсирини минималлаштириш имконини беради. Марказий Осиё Хитойнинг трансконтинентал логистика йўналишларини қуриш режаларидан манфаатдор. Марказий Осиё қуруқликдаги савдо йўлларининг марказида жойлашгани боис минтақавий ҳамкорлик иқтисодиётга юзага келиши мумкин бўлган таҳдидларга жавоб ҳисобланади.

Марказий Осиё давлатларининг минтақавий доирада интеграциялашуви яқин келажакдаги энг муҳим вазифага айланади. Марказий Осиё мамлакатлари келажакда биргаликда интеграция, ўзаро ҳамкорлик ва ривожланиш учун улкан салоҳиятга эга. Бу вақт талаб этади. Марказий Осиё давлатларининг жаҳон миқёсида глобал муаммолар ва қўшма битим ва битимлар бўйича биргаликдаги чиқиши афзалроқ ва самарали бўлади ҳамда Марказий Осиё давлатларининг глобал таҳдидлар ва  муаммолар бўйича қарашлари ва бирдамлигини намойиш қилиши мумкин. Марказий Осиё мамлакатлари тарихий, маънавий ва диний жиҳатдан ўхшаш жиҳатларга эга. Бу фактлар интеграция жараёнларининг кучайишига умид бахш этади.

Хулоса

Глобаллашувнинг жадал ривожланаётган жараёни шароитида турли ташқи иқтисодий ва геосиёсий омиллар Ўзбекистон иқтисодиётига таъсир этмай қолмайди. Энг муҳим омиллар қаторида экологик муаммолар Ўзбекистон иқтисодиётига кучли салбий таъсир кўрсатмоқда. Юқорида айтиб ўтилган эҳтимолий таҳдидларга жавоб минтақавий интеграцияни чуқурлаштириш бўлиши мумкин, бу жуда мантиқийдир, чунки минтақанинг умумий географияси туфайли барча Марказий Осиё давлатларининг муаммолари асосан ўхшаш. Уларни биргаликда ҳал қилиш яккаликдан кўра осонроқ ва самаралироқ. Марказий Осиё давлатларининг глобал геосиёсий муаммолар бўйича ягона позицияси бутун минтақага ҳам сармоявий жозибадорлик, ҳам халқаро майдонда обрў-эътибор беради.

Ўзбекистон Президентининг Қирғизистонга яқинда амалга оширган ташрифи, Тожикистон билан муносабатларнинг нормаллашуви ва Марказий Осиёдаги бошқа интеграция жараёнлари келажакка некбинлик билан қараш имконини беради.

Мамлакат иқтисодиётига ташқи омиллар таъсирини минималлаштириш йўли сифатида Ўзбекистон учун энг долзарб жавоблардан бири бу таълим соҳасини ривожлантириш ва юқори сифатли кадрларни тайёрлашдир. Бу саволни кенгайтирадиган бўлсак, таълим-тарбия ва ишлаб чиқариш занжирини яратиш яқин келажакдаги энг муҳим вазифага айланади.

Ринат Сагитов

Ўхшаш янгиликлар